دوچرخه به عنوان وسیله نقلیه در سال‌های اخیر بیشتر از همیشه در تهران مورد توجه قرار گرفته است. در شهری که ترافیک و آلودگی هوا جزئی از زندگی روزانه شده، دوچرخه‌سواری می‌تواند یک راه‌حل ساده و عملی برای جابه‌جایی باشد؛ رویکردی که هم به نفع فرد است و هم به نفع جامعه.
ویژگی مهم رویکرد دوچرخه به عنوان وسیله نقلیه، این است که دوچرخه‌سواری‌را تبدیل به ورزشی می‌کند که در دل زندگی روزمره جریان دارد. دیگر لازم نیست برای ورزش وقت جداگانه‌ای بگذارید. مسیرهای روزانه مثل رفتن به محل کار یا خرید می‌تواند همان فرصتی باشد که هم شما را به مقصد می‌رساند و هم سلامت‌تان را تقویت می‌کند.
ممکن است در ابتدا تصور کنید سخت است، اما کافی است چند بار امتحان کنید تا ببینید هماهنگ شدن با این سبک رفت‌وآمد خیلی طبیعی‌تر از چیزی است که تصور می‌کردید. تغییرات کوچک، مثل عادت به بردن لباس اضافه یا انتخاب مسیر مناسب، کمک می‌کند خیلی زود این روش جابه‌جایی به بخشی از زندگی تبدیل شود.
در مقاله‌ی «اشتباه نگیرید، این وسیله انقلابی تردمیل نیست! پد پیاده‌روی و ۴ نکته که باید بدانید!» هم اشاره کرده بودیم که پد پیاده‌روی به این دلیل ارزشمند است که ورزش را وارد جریان زندگی می‌کند. دوچرخه‌سواری به عنوان وسیله نقلیه هم همان ویژگی را دارد؛ بدون فشار اضافه، فعالیت بدنی را با کارهای روزانه ترکیب می‌کند.
دوچرخه به عنوان وسیله نقلیه، علاوه بر مزایای فردی، در سطح کلان‌هم به کاهش آلودگی و ترافیک کمک می‌کند. راهکاری ساده که می‌تواند هم برای شما و هم برای شهر مفید باشد.
جالب است بدانیم که در تهران -مثل بسیاری از شهرهای بزرگ دنیا- گروه‌های ورزشی و محیط‌زیستی مثل کلاب سبز ایران کارزارهایی را با شعار «از خانه تا محل کار با دوچرخه» برگزار می‌کنند و تلاش دارند تا دوچرخه به عنوان وسیله نقلیه جایگزین در شهر جا بیفتد.
البته روشن است که بخشی از مسیر توسعه دوچرخه‌سواری در تهران نیازمند تصمیم‌های کلان مثل ساخت مسیرهای ایمن و ایجاد زیرساخت شهری است. اما در کنار این‌ها، بسیاری از موانع دوچرخه‌سواری جنبه فردی دارند و می‌توان با انتخاب‌ها و عادت‌های شخصی آن‌ها را مدیریت کرد. در این مقاله ما روی همین بُعد تمرکز می‌کنیم و به ۴ چالش اصلی فردی می‌پردازیم که با راهکارهای ساده و عملی قابل حل هستند.
چالش اول: عرق کردن و کثیف شدن هنگام استفاده از دوچرخه به عنوان وسیله نقلیه
یکی از رایج‌ترین نگرانی‌ها درباره استفاده از دوچرخه به عنوان وسیله نقلیه، عرق کردن و کثیف شدن لباس‌هاست. مخصوصاً در تهران و روزهای گرم تابستان، این موضوع در نگاه اول یک مانع جدی به نظر می‌رسد.
راه‌حل:
اگر پای صحبت کسانی که سال‌هاست با دوچرخه به عنوان وسیله نقلیه رفت‌وآمد می‌کنند بنشینید، بیشترشان می‌گویند این نگرانی در عمل خیلی بزرگ نیست و به‌سادگی قابل مدیریت است. حتی در روزهای گرم تابستان هم می‌توان با چند راهکار ساده، مسئله را کنترل کرد:
- همراه داشتن لباس یدک: یک دست لباس اضافه در کیف کافی است تا نگرانی از کثیف شدن یا تعریق برطرف شود.
- استفاده از دئودورانت یا دستمال مرطوب: وسایل کوچک و کاربردی که تغییر بزرگی در راحتی روزانه ایجاد می‌کنند.
- انتخاب مسیرهای سایه‌دار یا خلوت‌تر: باعث می‌شود رکاب‌زنی سبک‌تر و خوشایندتر شود.
بسیاری از دوچرخه‌سواران شهری بعد از مدتی می‌گویند این کار بخشی طبیعی از برنامه روزانه‌شان شده است. تعویض لباس در محل کار یا کمی آماده‌سازی قبل از خروج از خانه خیلی سریع تبدیل به یک عادت ساده می‌شود.
علاوه بر این:
- استفاده از لباس‌های ورزشی با خاصیت خشک‌شوندگی بالا در هنگام رکاب‌زنی،
- انتخاب ساعات اولیه صبح برای رفت‌وآمد،
- و قرار دادن یک دست لباس یدک در محل کار،
همگی راهکارهایی هستند که تجربه‌ی استفاده از دوچرخه به عنوان وسیله نقلیه را عملی‌تر می‌کنند.
چالش دوم: شیب‌ها و مسافت‌های طولانی تهران در استفاده از دوچرخه به عنوان وسیله نقلیه
یکی از باورهای رایج این است که تهران به دلیل شیب‌های تند، برای دوچرخه‌سواری شهری مناسب نیست. علاوه بر این، بزرگی شهر هم باعث می‌شود بعضی‌ها فکر کنند فاصله‌ی خانه تا محل کار آن‌قدر زیاد است که امکان طی کردنش با دوچرخه وجود ندارد. همین دو تصور، اغلب بهانه‌ای برای کنار گذاشتن دوچرخه به عنوان وسیله نقلیه می‌شود، در حالی‌که واقعیت چیز دیگری است.
راه‌حل:
بر اساس گفته‌های محمد درویش در نشست تخصصی شهرآورد حدود ۷۰٪ معابر تهران شیبی کمتر از ۵٪ دارند، واقعیت این است که تهران هرچند از جنوب به شمال شیب‌دار است، اما از نظر جغرافیایی برای دوچرخه‌سواری چندان هم نامناسب نیست. بخش زیادی از معابر شیب ملایمی دارند و همین باعث می‌شود استفاده از دوچرخه به عنوان وسیله نقلیه با کمی دقت در انتخاب مسیر، به تجربه‌ای آسان‌تر و لذت‌بخش‌تر تبدیل شود. برای مدیریت شیب‌ها و مسافت‌های طولانی، چند راهکار ساده وجود دارد:
- انتخاب مسیرهای هموارتر: با کمک نقشه‌های شهری و اپلیکیشن‌ها می‌توانید مسیرهایی را انتخاب کنید که شیب کمتری دارند. این کار انرژی کمتری می‌گیرد و استفاده از دوچرخه به عنوان وسیله نقلیه را در زندگی روزمره بسیار راحت‌تر می‌کند.
- استفاده ترکیبی از مترو و دوچرخه (برای مسیرهای طولانی): ورود دوچرخهٔ تاشو در تمام ساعات مجاز است و دوچرخهٔ معمولی فقط پیش از ۶:۳۰، بین ۹ تا ۱۶ و پس از ۱۹. توجه کنید در ازدحام‌های پیش‌بینی‌نشده ممکن است مأمور مترو حتی در این بازه‌ها هم ممانعت کند؛ پس گزینهٔ جایگزین مثل ایستگاه بعدی را از پیش در نظر داشته باشید.
- شروع تدریجی و عادت کردن: لازم نیست از همان ابتدا تمام مسیرهای طولانی را رکاب بزنید. می‌توانید با مسافت‌های کوتاه‌تر شروع کنید یا فقط بعضی روزها از دوچرخه به عنوان وسیله نقلیه استفاده کنید. به مرور توان و آمادگی بدنی‌تان بالا می‌رود. خبر خوب این است که بدن خیلی سریع‌تر از تصور شما به این سبک حمل‌ونقل عادت می‌کند.
در نهایت، با رعایت همین نکات ساده می‌توان نشان داد که استفاده از دوچرخه به عنوان وسیله نقلیه حتی در شهری مثل تهران هم انتخابی عملی، سالم و کاملاً قابل دسترس است.
چالش سوم: آلودگی هوا و استفاده از دوچرخه به عنوان وسیله نقلیه
تهران در برخی ساعات روز کیفیت هوای مطلوبی ندارد و همین مسئله باعث می‌شود بعضی افراد تردید کنند که آیا دوچرخه به عنوان وسیله نقلیه انتخاب مناسبی است یا خیر. واقعیت این است که با کمی برنامه‌ریزی می‌توان این چالش را هم مدیریت کرد.
راه‌حل:
- انتخاب زمان مناسب برای رکاب‌زنی: بهترین زمان برای استفاده از دوچرخه به عنوان وسیله نقلیه، ساعات اولیه صبح یا هنگام شب است؛ زمانی که هوا خنک‌تر و آلاینده‌ها کمتر هستند.
- استفاده از مسیرهای سبزتر: انتخاب مسیرهایی که درختان و فضای سبز بیشتری دارند می‌تواند تأثیر منفی آلودگی را کاهش دهد و تجربه‌ای خوشایندتر ایجاد کند.
- سود ورزش در برابر ضرر آلودگی: همان‌طور که محمد درویش در نشست تخصصی شهرآورد اشاره کرده است، حتی زمانی که شاخص آلودگی تا عدد ۱۵۰ می‌رسد، سود فعالیت بدنی ناشی از دوچرخه‌سواری بیشتر از ضرر احتمالی آلودگی است. به همین دلیل، حتی در روزهایی که آلودگی هوا نسبتا بالا باشد، با تنظیم شدت و زمان رکاب‌زدن و انتخاب مسیرهای کم‌ترافیک، دوچرخه‌سواری همچنان گزینه‌ای قابل‌دفاع و برای اکثر افراد سودمندتر از بی‌تحرکی است.
در نتیجه، آلودگی هوا نباید دلیلی برای کنار گذاشتن استفاده از دوچرخه به عنوان وسیله نقلیه باشد. با انتخاب زمان و مسیر مناسب می‌توان همچنان از مزایای آن بهره‌مند شد. البته در روزهایی که میزان آلودگی بسیار بالا است یا شاخص اشعه‌ی فرابنفش (UV) در وضعیت نامناسب قرار دارد، بهتر است از دوچرخه استفاده نشود. اما در سایر روزها، حتی رکاب‌زدن چند بار در هفته می‌تواند کیفیت زندگی را به‌طور چشمگیری افزایش دهد و به شما انرژی و نشاط بیشتری ببخشد.
چالش چهارم: امنیت و نگرانی از دزدیده شدن هنگام استفاده از دوچرخه به عنوان وسیله نقلیه
یکی از موانع مهم در مسیر گسترش دوچرخه‌سواری شهری، نبود زیرساخت کافی برای پارک امن دوچرخه است. همین مسئله باعث شده بسیاری از افراد از آوردن دوچرخه به عنوان وسیله نقلیه به محل کار یا مکان‌های عمومی صرف‌نظر کنند.
راه‌حل:
- گفت‌وگو با کارفرما: یکی از راهکارهای ساده و عملی، درخواست از کارفرما یا مدیر ساختمان برای ایجاد فضایی امن جهت پارک دوچرخه در محل کار است.
- استفاده از قفل‌های حرفه‌ای: انتخاب قفل‌های مقاوم و ایمن می‌تواند احتمال سرقت را به‌طور قابل توجهی کاهش دهد.
- راهکارهای خلاقانه: در برخی شرایط می‌توانید دوچرخه را به یک دوست یا آشنای معتمد که نزدیک محل کارتان است بسپارید و فقط بخشی از مسیر خانه تا محل کار را رکاب بزنید.
با این اقدامات ساده، استفاده از دوچرخه به عنوان وسیله نقلیه حتی در شهری که زیرساخت کامل برای آن وجود ندارد، همچنان امکان‌پذیر و مطمئن خواهد بود.
جمع‌بندی: چرا دوچرخه به عنوان وسیله نقلیه انتخابی هوشمندانه است؟
- ورزش در دل زندگی روزمره: استفاده از دوچرخه به عنوان وسیله نقلیه باعث می‌شود فعالیت بدنی و ورزش بخشی از رفت‌وآمد روزانه شما شود، بدون اینکه نیاز به زمان اضافه داشته باشید.
- مدیریت تعریق و راحتی بیشتر: همراه داشتن لباس یدک، استفاده از لباس‌های خشک‌شونده و انتخاب ساعات خنک‌تر روز، نگرانی از عرق کردن را برطرف می‌کند.
- شیب و فاصله قابل مدیریت: بخش زیادی از معابر تهران شیب ملایمی دارند. با انتخاب مسیرهای مناسب، استفاده از مترو در مسیرهای طولانی و شروع تدریجی، این چالش به‌سادگی قابل حل است.
- آلودگی هوا همیشه مانع نیست: در بیشتر روزهای سال می‌توان با انتخاب زمان و مسیر درست از دوچرخه به عنوان وسیله نقلیه استفاده کرد. تنها در روزهای با آلودگی شدید یا شاخص UV بالا بهتر است دوچرخه‌سواری را به تعویق بیندازید.
- امنیت و خیال راحت: با قفل‌های حرفه‌ای، هماهنگی با کارفرما برای فضای امن یا حتی ترکیب دوچرخه با وسایل نقلیه عمومی، نگرانی از دزدیده شدن دوچرخه کاهش می‌یابد.
- سود دوطرفه برای فرد و جامعه: استفاده از دوچرخه به عنوان وسیله نقلیه هم به بهبود سلامت و صرفه‌جویی شخصی کمک می‌کند و هم به کاهش آلودگی و ترافیک شهری.
برای شروع ورزش و افزایش آمادگی بدنی، پیشنهاد می‌کنیم از محصولات تناسب اندام تن‌زیب دیدن کنید و سبک زندگی فعال خود را با ابزارهای مناسب کامل کنید.
محمد اسماعیل‌پور، نویسنده و عضو تحریریه مجله تن‌زیب؛ سایکل‌توریست و علاقه‌مند به ورزش، سفر و زندگی سالم.
دیدگاهتان را بنویسید